چگونه درست بنویسیم؟

 

 

به نام خالق قلم 

علائم نـــگارشـــی

 

 

پرانتز()

 یکی دیگر از علائم نگارشی پرانتز می باشد. از پرانتز برای جداسازی توضیحات اضافه از دیگر قسمت‌های جمله استفاده می‌شود. حواستان باشد، چیزی در پرانتز قرار می‌گیرد که در صورت حذف به معنای جمله آسیبی نرسد.

 

نوشته میان پرانتز با متن ارتباطی فرعی دارد؛ بدین صورت که برای ذکر توضیح تکمیلی، مثال، عبارت توضیحی، معنای واژه، ذکر منبع، نشانه اختصاری، ذکر تلفظ کلمه و عبارت، ترجمه کلمات، جمله‌های دعایی و نفرینی و همچنین نوشتن علامات به کار می‌رود.

موارد استفاده از پرانتز()

یکی از موارد استفاده از پرانتز، در توضیحات اضافه می باشد.

همچنین توضیح بیشتر دربارۀ یک کلمه؛ در این فرم، پرانتز به معنی «یا» آورده می‌شود. مثلا در «مثنوی» از نماد آب (دریا) زیاد استفاده شده است.

 

برای بیان معنی کلمۀ قبل از خود؛ اینجا پرانتز به معنی «یعنی» است.

عطار در دیوان خود، چندین بار از کلمۀ شوخ (چرک) استفاده کرده است.

 

گاهی نیز شماره را در میان پرانتز می‌گذارند.مانند: (۲) یا( 2)

 

برای اضافه کردن معادل کلمات در زبان‌های دیگر از پرانتز استفاده می‌کنیم.

 

برای نوشتن واژه‌های اختصاری و ترکیبات دعایی نیز از پرانتز استفاده می‌شود.

 

مانند: پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: ...

 

یا: همه ما در آرزوی ظهور حضرت مهدی (عج) هستیم

 

دو پرانتز (( )) یکی از نشانه‌های جداسازی محسوب می‌شود.

 

برای توضیح نوشته های کوتاه و اختصارات و یا ذکر صورت مخفف عبارات: سازمان هواپیمایی ملی ایران (هما) تعدادی محدود از هواپیماهای خود را اجاره کرده است.  یا سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتاب‌های علوم انسانی) یا ناجا (نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران).

 

نکته قابل ذکر در این باره آن است که اگر پرانتز و آنچه در آن نوشته شده است را حذف کنیم، نباید در فهم معنای متن خللی وارد شود.

 

برای مثال: آن دسته از داوطلبانی که مایلند در شعبه ۲ مؤسسه (خیابان فردوسی) مشغول به فعالیت شوند، باید آن را در زیر فرم قید کنند. آنچه در پرانتز آمده توضیح بیشتر است، اما با حذف آن خللی در معنای متن وارد نمی‌شود.

علامت سوال؟

از دیگر علائم نگارشی، علامت سوال می باشد. علامت سوال نشانه آن است که باید جمله را به صورت پرسشی خواند. مانند: دوست داری با ما همراه شوی؟ علامت سوال از نشانه‌های مکث کامل است و به‌طور کلی در انتهای جملات پرسشی می‌آید.

موارد استفاده از علامت سؤال:

بعد از جملات پرسشی مستقیم

حال شما چطور است؟

امروز دوشنبه است؟

برای بیان شک، علامت سؤال را در پرانتز و بعد از قسمتی که دربارۀ آن تردید داریم، می‌گذاریم. در واقع اگر درباره مطلبی شک و تردید وجود داشته باشد، می‌توان نشانه سؤال را در پرانتز رو به روی آن قرار داد. این نویسنده قرن هشتم (؟) دارای قلمی توانا بوده است. یا جمعیت ایران در سال ۱۳۴۵ حدود ۳۰ میلیون نفر (؟) بوده است.

 

در انتهای جملاتی که باید احساسات دوگانه مثل تعجب و عصبانیت، تنفر و حیرت و … را منتقل کنند، از علامت سوال به همراه نشانۀ عاطفی استفاده می‌کنیم.

چه گفتید؟!

 

این تردید می‌تواند حالت طنز نیز داشته باشد.

مثل: از یک انسان قانون‌مند (؟) مثل او بعید نبود که به تخلفی چنین گسترده دست بزند.

 

توجه داشته باشید که بعد از جملات سؤالی غیرمستقیم مثل؛ گفتم، چرا می‌خندی و همچنین در انتهای جملات پرسشی خواهشی، مودبانه و دستوری، دیگر از علامت سؤال استفاده نمی‌کنیم. اگر جمله لحنی معمولی داشت از نقطه و اگر تأکیدی بود از علامت تعجب استفاده می‌کنیم.

 

ممکن است بلند شوید! یا دقیقاً بفرمایید چند سال است به این کار مشغولید!

نشانه تعجب و عاطفه علامت تعجب (نشانه عاطفی) (!)

نشانۀ عاطفی که به غلط همه آن را با نام علامت تعجب می‌شناسیم، از علائم پرکاربرد زبان فارسی است. از نشانه عاطفی در انتهای جملات و شبه‌ جمله‌هایی که لحن دستوری، تأکید، خطاب و یا احساسات قوی دارند، استفاده می‌شود.

 

 این علامت نگارشی، نشانه آن است که حالتی عاطفی چون تعجب را بیان می کند.  مثلا شگفتا! او مرا انتخاب کرد؛ با این که هیچ شباهتی به خودش ندارم. چه دردی دارد!  اصلا فکر نمی‌کردم ورزش کردن با چنین دردی در عضلات همراه شود.

 

هم چنین پس از اسمی که او را مخاطب قرار داده‌ایم، می‌توانیم از علامت تعجب استفاده کنیم.  مثل خدایا! کمک کن بتوانم بنده خوبی برای تو باشم..

جملات تعجبی: چه انتظار عجیبی!

در انتهای جمله‌های تأکیدی از علامت تعجب استفاده می‌کنیم.

 

تأکیدی: امکان ندارد!

 

امری تأکیدی: دقت کنید!

 

نهی: صحبت نکن!

 

اخطار: خطر مرگ!

 

نکته: اگر در جمله تأکیدی نباشد و لحن کلام عاطفی معمولی باشد، فقط نقطه می‌گذاریم.

 

جملات پرسشی تعجبی

چه عجب!

 

جملات استفهامی

استفهام تقریری: در تقدیر چه کسی مرگ نیست!

استفهام انکاری: چه کسی حال ما را درک می‌کند!

استفهام کنایه‌آمیز: می‌دانی چه کار کردی!

 

در جملاتی که برای بیان نظر فرد می‌آید، از نشانه عاطفی استفاده می‌کنیم.

سرزنش: خجالت نکش!

تحسین: آفرین!

توهین: احمق!

ترحم: طفلی!

استهزا:  پهلوان پنبه!

 

نکته: استفاده از چند علامت تعجب کار خوبی نیست.

خط فاصله (خط تیره) (-)

یکی دیگر از علائم نگارشی، خط فاصله می باشد. عبارت یا جمله معترضه (جمله‌هایی که معمولا توضیحی را به مفهوم اصلى جمله می‌افزایند یا مفاهیمی از قبیل دعا و نفرین را بیان می‌کنند) می‌تواند در میان دو خط تیره قرار گیرد.

 

موارد استفاده: برای جدا کردن جملهٔ معترضه

 

مثال جمله معترضه توضیحی: «سعدی - بزرگترین سجع‌نویس ایرانی - در قرن هفتم می‌زیست.»

 

مثال جمله معترضه دعایی: «استاد عزیزمان - خدا رحمتش کند - این را به ما گفته بود.»

 

در هنگام نگارش داستان یا نمایشنامه برای پرهیز از تکرار نام شخصیت‌ها از خط فاصله استفاده می‌شود. مانند:

مادر: بالاخره آمدی؟

پسر: خیلی خسته شدم.

- یعنی نمی‌خواهی به خاطر دیر آمدنت معذرت بخواهی؟

- ای بابا مامان!  تو رو خدا گیر نده. حوصله ندارم.

- جواب بابا با خودت.

گاهی پس از اعداد از خط تیره استفاده می‌شود که البته این شیوه توصیه نمی‌شود.

مانند: ۱- و ۲-

 

میان بعضی کلمات که باید به همراه هم خوانده شوند نیز از خط تیره استفاده می‌شود.

 

مثل: سازمان رفاهی - تفریحی شهرداری یا دو رگه ایرانی- هندی یا قطار تهران - مشهد

 

به معنی «تا» و «به» برای بیان فاصله‌های زمانی و مکانی:

قطار تهران - مشهد، وارد ایستگاه شد.

حتی گروه‌های سنی ۱۳–۷ سال هم می‌توانند از گلستان به خوبی استفاده کنند.

 

همچنین فاصله میان دو عدد نیز با خط تیره نشان داده می‌شود.

مانند: قرون 4 - 3  هجری یا صفحات  54 - 33

 

برای دسته‌بندی مطالب نیز می‌توان از این شیوه بهره برد:

- مادران شیرده

- کودکان

- افراد در معرض خطر

 

هنگامی که دو واژه بر روی هم دو جنبهٔ مختلف از یک منظور را نشان دهند:

مباحث هنری - ادبی، نزدیکی و قرابت خاصّی دارند.

سه نقطه (...)

سه نقطه نشان می‌دهد که بخشی از متن حذف شده است. در واقع برای نشان دادن واژه‌های حذف شده و  یا ادامه‌دار؛ مانند: او همچنین اضافه کرد: «ما هرگز زیر بار نمی‌رویم که یک عده با ما برخورد سلیقه‌ای بکنند و هر جور که می‌خواهند با ما رفتار کنند... آن‌ها حق ندارند ما را دست کم بگیرند.»

 

همچنین از این نشانه برای خودداری از نوشتن واژه مقدس نام خداوند به منظور پرهیز از افتادن برگه حاوی این نام در زیر دست و پا و بی احترامی به آن بهره برده می‌شود.

 

مانند: ماشا ا...!  انسان هنرمندی هستید که اثری به این زیبایی خلق کرده‌اید.

 

یا: ید... به خانه برگشت.

سخن ناتمام:

 

شما… شما… زبانم لال…

 

برای نشان دادن کشش در گفتار: برای مثال

 

سقف هر… ی ریخت.  آها… ی حسین کجایی؟

همچنین این علامت در مواقع افتادگی واژه یا واژه‌ها از یک نسخهٔ خطی یا کتیبه مورد استفاده قرار می گیرد.

 

قلاب (=کروشه) [ ]

یکی دیگر از علائم نگارشی  قلاب [ ] می باشد. نوشته میان دو قلاب به متن اصلی افزوده شده است.  برای مثال زرین کوب همچنین معتقد است: «این کتاب عطار [منطق‌الطیر] نیز به نظم و دارای مفاهیم عرفانی است». در این متن، منطق‌الطیر به عنوان توضیحی به سخن زرین کوب افزوده شده است.

 

 موارد استفاده از قلاب:

 

مطالبی که جزو اصل کلام نباشند:

معلّم به کلاس وارد شد [ابراز احساسات دانش‌آموزان] و بر جایش نشست.

 

در تصحیح متون قدیمی واژه‌های الحاقی با توضیحات احتمالی در قلاب گذاشته می‌شوند:

گفت: من مردی طرّارم، [تو] این زر به من امانت دادی.

 

دستورهای اجرایی در نمایش‌نامه‌ها:

حسین [با قیافه‌ی جدی]: آیا اکنون حاضری به این سفر بیایی؟

ممیز/

 از دیگر علائم نگارشی ممیز می باشد. این علامت نگارشی برای موارد زیر به کار می رود.

برای جدا کردن مصراع‌های یک شعر:

خانهٔ دوست کجاست/ در فلق بود که پرسید سوار/ آسمان مکثی کرد/

 

نکته: برای نوشتن تاریخ در ویکی‌پدیا به صورت ۱۲ تیر ۱۳۷۶ عمل کنید و نه به صورت ۷۶/۴/۱۲

 

تساوی: برای نشان دادن تساوی میان دو مطلب . توانا بود هر که دانا بود = هر که داناست، تواناست.

 

ستاره* : نشان از ارجاع به پاورقی

 

دو ستاره **:نشان از  ارجاع به پاورقی صفحات قبل

 

سه ستاره***: نشان از تغییر سیاق متن

 

درصد%:  درون متن فارسی ترجیحاً به جای استفاده از ٪ بهتر است از عبارت «درصد» استفاده شود.

 

از این علامت نگارشی درون فرمول‌ها یا متن‌های ریاضیاتی مانند 25% استفاده می شود.